Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (UC) to przewlekła choroba zapalna jelit wymagająca stałego nadzoru lekarskiego. Głównym celem leczenia jest zmniejszenie stanu zapalnego i złagodzenie objawów w celu poprawy jakości życia. W tym przewodniku szczegółowo opisano główne grupy leków stosowanych w leczeniu WZJG, mechanizmy ich działania i najważniejsze kwestie do rozważenia przez pacjentów.
Zrozumienie podejścia do terapii lekowej
Leczenie WZJG często rozpoczyna się od podejścia stopniowego, od łagodniejszych metod i stopniowej intensyfikacji w razie potrzeby. Wybór leku zależy od ciężkości choroby, indywidualnej reakcji pacjenta i możliwych działań niepożądanych. Aby ustalić najwłaściwszy schemat leczenia, konieczna jest ścisła współpraca z gastroenterologiem.
Aminosalicylany: pierwsza linia leczenia
Aminosalicylany, takie jak mesalazyna, sulfasalazyna, olsalazyna i balsalazyd, stanowią często leki pierwszego rzutu w przypadku łagodnego do umiarkowanego wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Leki te zmniejszają stan zapalny bezpośrednio w przewodzie pokarmowym.
- Mesalazyna jest dostępna w postaci doustnej (tabletki, kapsułki) i doodbytniczej (czopki, lewatywy). Stosowany jest zarówno w łagodzeniu ostrych objawów, jak i w długotrwałym leczeniu podtrzymującym.
- Sulfasalazyna wiąże się z większym ryzykiem reakcji alergicznych i może wpływać na płodność u mężczyzn.
Około 50% pacjentów z WZJG osiąga remisję po zastosowaniu aminosalicylanów, ale częste działania niepożądane obejmują nudności, ból głowy, sztywność stawów i wysypkę.
Kortykosteroidy: krótkotrwała ulga
Kortykosteroidy (prednizolon, budezonid, hydrokortyzon) to silne leki przeciwzapalne stosowane w celu szybkiego uzyskania remisji, szczególnie w ciężkich przypadkach. Nie zaleca się ich jednak długotrwałego stosowania ze względu na istotne skutki uboczne.
- Budezonid jest często preferowany ze względu na mniejszą liczbę ogólnoustrojowych działań niepożądanych w porównaniu z innymi kortykosteroidami.
- Długotrwałe stosowanie sterydów może prowadzić do przyrostu masy ciała, wahań nastroju, infekcji, wysokiego poziomu cukru we krwi i osteoporozy.
Dawkowanie sterydów należy stopniowo zmniejszać, aby uniknąć niewydolności kory nadnerczy, która może stanowić powikłanie zagrażające życiu. American College of Gastroenterology nie zaleca stosowania sterydów w leczeniu podtrzymującym.
Immunomodulatory: długoterminowa kontrola odporności
Immunomodulatory (azatiopryna, merkaptopuryna, cyklosporyna, takrolimus) hamują układ odpornościowy, zmniejszając stan zapalny. Stosuje się je w przypadkach, gdy aminosalicylany lub sterydy są nieskuteczne.
- Leki te wykazują działanie po kilku miesiącach, ale mogą zmniejszyć potrzebę stosowania sterydów.
- Immunomodulatory zwiększają ryzyko infekcji, dlatego konieczne są regularne badania krwi w celu monitorowania funkcji i stanu wirusa.
Biologie: atakowanie białek zapalnych
Leki biologiczne (infliksymab, adalimumab, golimumab, wedolizumab, ustekinumab, risankizumab, mirikizumab) działają na specyficzne białka zaangażowane w proces zapalny. Stosuje się je w przypadku umiarkowanego do ciężkiego UC.
- Inhibitory TNF blokują czynnik martwicy nowotworu (TNF), kluczowe białko zapalne.
- Blokery integryny zapobiegają przenikaniu leukocytów do przewodu pokarmowego.
- Inhibitory interleukiny tłumią IL-12 i IL-23 oraz inne sygnały zapalne.
Leki biologiczne mogą zwiększać ryzyko infekcji i powodować reakcje alergiczne, ale często są skuteczne w kontrolowaniu objawów, gdy inne leki nie działają.
Małe cząsteczki: nowe podejście do modulacji odporności
Małe cząsteczki (tofacytynib, upadacytynib, ozanimod, etrasimod) to leki doustne, które hamują układ odpornościowy poprzez mechanizmy inne niż biologiczne.
- Inhibitory JAK (tofacytynib, upadacytynib) blokują enzym JAK, zapobiegając sygnałom zapalnym. FDA wydała ostrzeżenia dotyczące zwiększonego ryzyka wystąpienia zdarzeń sercowych, raka i zakrzepicy związanej ze stosowaniem tych leków.
- Modulatory S1P (ozanimod, etrasimod) ograniczają przemieszczanie się komórek odpornościowych do jelita.
Leki te oferują wygodną opcję doustną, ale wymagają dokładnego monitorowania ze względu na możliwe skutki uboczne.
Podsumowanie
Leczenie farmakologiczne odgrywa kluczową rolę w leczeniu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, a jego celem jest stłumienie stanu zapalnego i złagodzenie objawów. Możliwości leczenia obejmują aminosalicylany w łagodnych przypadkach, a także leki biologiczne i małocząsteczkowe w przypadku ciężkich chorób. Wybór najlepszego podejścia wymaga dokładnego rozważenia indywidualnego stanu zdrowia, ciężkości choroby i potencjalnego ryzyka. Dla długoterminowego leczenia i poprawy jakości życia niezbędna jest ścisła współpraca z gastroenterologiem.
